«Η μάνα και το νόημα της ζωής» - Irvin Yalom

Σε ετούτη τη συλλογή έξι αφηγημάτων, μέσω της οποίας γνωρίστηκα με γραφή του Γιάλομ, περιλαμβάνονται τέσσερις αυτοβιογραφικές ιστορίες και δύο διηγήματα (με κεντρικό ήρωα τον ψυχοθεραπευτή Έρνεστ Λας).

 

εκδ. Άγρα - σελ. 333

μτφ. Ευ. Ανδριτσάνου & Γ. Ζέρβας

Ξεκίνησα στην ανάγνωση από τα τέσσερα αυτοβιογραφικά κείμενα και συγκεκριμένα από το πιο εκτεταμένο όλων, το 100-σέλιδο «Εφτά μαθήματα θεραπείας πένθους για προχωρημένους». Εδώ ο διάσημος ψυχοθεραπευτής μας περιγράφει το χρονικό της επίπονης τετραετούς θεραπείας της Αηριν, μιας γυναίκας που ξεκίνησε την ψυχοθεραπεία όταν ο σύζυγός της διεγνώσθη με όγκο, οπότε και ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για το τέλος του.

Στο «Ταξίδια με την Πώλα», μια καρκινοπαθής, κατά έναν περίεργο τρόπο, καταφέρνει και λειτουργεί περισσότερο ως μέντορας του θεραπευτή της παρά ως μια ευάλωτη θεραπευόμενη. Έτσι, με την πολύτιμη βοήθειά της, ο Γιάλομ πρωτοπορεί, οργανώνοντας ομαδικές θεραπείες για γυναίκες με καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο, προσπαθώντας να μελετήσει και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής που τους απομένει.

Το «Southern comfort» αφορά μια ομαδική συνεδρία, η οποία παρότι ξεκίνησε πολύ χλιαρά και με ελάχιστες προοπτικές, τελικά ολοκληρώθηκε με εντυπωσιακό τρόπο, προκαλώντας τον θαυμασμό των εκπαιδευομένων ψυχοθεραπευτών προς τον Γιάλομ.

Στη «Μάνα και το νόημα της ζωής» (το αφήγημα που ξεφεύγει από το ύφος και τη θεματολογία των υπολοίπων πέντε), με αφορμή μια "συνάντησή" με την μητέρα του σε ένα όνειρό του, ο Γιάλομ καταφέρνει επιτέλους να κάνει μια ανοιχτή κουβέντα μαζί της –μια κουβέντα που, από ό,τι φαίνεται, θα έπρεπε να την είχε κάνει πολλές δεκαετίες πριν.

Στο μυθοπλαστικό μέρος τώρα, στη «Διπλή έκθεση», μια θεραπευόμενη ακούει τυχαία τη μαγνητοφώνηση των σημειώσεων του ψυχαναλυτή της, μαθαίνοντας έτσι την πραγματική του άποψη για εκείνη. Από το σημείο αυτό και ύστερα οι συνεδρίες παίρνουν μια εντελώς διαφορετική τροπή.

Τέλος, στο κάπως σουρεαλιστικό «Η κατάρα της ουγγαρέζικης γάτας», ο Έρνεστ Λας διεξάγει μια συνεδρία με έναν γιγάντιο γάτο, προσπαθώντας να τον πείσει να ζήσει το παρόν αντί να αναλώνεται στο να προσπαθεί να καθυστερήσει το αναπόφευκτο τέλος.

 Λίγο η διάκριση μεταξύ αληθινών και φανταστικών ιστοριών, λίγο τα ορισμένα στοιχεία (αναμενόμενης μυθιστορηματικής) υπερβολής των δύο διηγημάτων, εν τέλει τα τέσσερα αυτοβιογραφικά κείμενα μου άρεσαν περισσότερο, χωρίς βέβαια να μειώνεται η αξία και των υπολοίπων.

Ο κοινός παράγοντας και των έξι ιστοριών είναι η οπτική γωνία : όλες είναι ιδωμένες από τη σκοπιά του ψυχοθεραπευτή. Ο Γιάλομ με αυτόν τον τρόπο μας μεταφέρει σκέψεις και συναισθήματα που προφανώς έχει και ο ίδιος βιώσει κατά διάρκεια συνεδριών ή και ανάμεσα σε αυτές : αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας· αισθήματα συμπάθειας, αντιπάθειας ή και σεξουαλικής έλξης για μια θεραπευόμενη· αναποφασιστικότητα για την επιλογή των κατάλληλων λέξεων που θα συγκεράσουν την ειλικρίνεια με το καλό του ασθενούς.

Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι η πλήρης απουσία διδακτισμού και επίδειξης. Ο Γιάλομ δεν βγάζει την εικόνα ενός παντογνώστη-υπερεπιστημονα, αλλά αντιθέτως δίνει την εικόνα ενός γιατρού που δεν παύει να ψάχνει συνεχώς την βέλτιστη πορεία της θεραπείας· δεν εμμένει μυωπικά στο πρωτόκολλο και τα στερεότυπα, δεν επαναπαύεται σε αυτά που έχει διαβάσει (και έχει γράψει) ούτε στην πεπατημένη που υποδεικνύουν οι επιστημονικές θεωρίες· δουλεύει εντατικά κι αυτός μαζί με τον ασθενή του –από τον οποίον αφήνεται να διδαχθεί κι ο ίδιος– και η θεραπεία τελικά αναδεικνύεται σε μια δημιουργική διαδικασία, μια διαρκή αλληλεπίδραση μέσα από την οποία και τα δύο μέρη εξελίσσονται, καθένας προσπαθεί να βοηθήσει τον άλλον βελτιώνοντας ταυτόχρονα και τον εαυτό του.

Στην ιστοσελίδα του, ο συγγραφέας εξηγεί αναλυτικά το τι τον οδήγησε να γράψει τα αφηγήματα και τι θέλει να μελετήσει ή να αναδείξει με καθένα από αυτά.