Υπάρχουν βιβλία τα
οποία, όταν τα κλείνεις, αισθάνεσαι όμορφα για την διαδρομή που σου χάρισαν, αλλά
συνάμα αισθάνεσαι και μια μελαγχολία για τον αποχωρισμό.
Ένα τέτοιο
βιβλίο είναι το «Μπαρ Φλωμπέρ».
Τέλη της
δεκαετίας του 1990. Ο σαραντάχρονος δημοσιογράφος Γιάννης Λουκάς, καθώς
επιμελείται το υλικό για την βιογραφία του πατέρα του, βρίσκει ένα παλιό
χειρόγραφο ενός άγνωστου συγγραφέα, ονόματι Λουκά Ματθαίου. Ο Γιάννης το
παίρνει, το ξεφυλλίζει, και καταλήγει να το διαβάσει απνευστί. Ο άγνωστος
συγγραφέας κάτι άγγιξε μέσα του· μάλιστα, σε τέτοιον βαθμό που χωρίς καλά-καλά
να το καταλάβει, θα ξεκινήσει ένα οδοιπορικό για να ανακαλύψει την ζωή του Λουκά
Ματθαίου – και γιατί όχι; ίσως και τον ίδιον.
Μου πήρε
περίπου δύο εβδομάδες να το ολοκληρώσω. Όχι γιατί δεν είχε ενδιαφέρον.
Απεναντίας. Χωρίς μεν να έχει την πλοκή που σε κάνει να γυρνάς ανυπόμονα τις
σελίδες, εντούτοις είναι η ιστορία που θέλεις να σου κρατήσει συντροφιά όσο
περισσότερο καιρό γίνεται, αποτελώντας ένα σταθερό σημείο αναφοράς μέσα στην
καθημερινότητά σου.
Το
μυθιστόρημα ξεκινάει χλιαρά. Αλλά και όταν ξεπεράσει αυτήν την αρχική
χλιαρότητα, δεν θα καταφύγει σε υπερβολές· θα παραμείνει ένα προσγειωμένο
κείμενο. Δεν έχει εξάρσεις, ούτε κινηματογραφική γραφή. Διακρίνεται από μια
ηρεμία και μία σταθερότητα, και κυρίως από μια εσωτερικότητα, η οποία όσο
περνούν οι σελίδες γίνεται όλο και περισσότερο εμφανής.
Εκτός από τα στοιχεία
(μιας στοιχειώδους) αστυνομικής περιπέτειας που συναντάμε, υπάρχουν επίσης αναφορές
σε βιβλία και συγγραφείς, αναφορές στο επάγγελμα του Σταμάτη (αρχιτεκτονική),
καθώς και ένα ελαφρύ πασπάλισμα ρομάντζου. Πέρα από αυτά, θα σταθώ σε δύο άλλα
χαρακτηριστικά του : την αθωότητα της εποχής όπου γράφτηκε και το εμφανέστατο μεράκι
με το οποίο γράφτηκε!
Επίσης, δεν
πρέπει να παραλείψω να αναφερθώ και στους πανέξυπνους γρίφους και τα παιχνίδια
με τις λέξεις, που είναι εξαιρετικά αληθοφανή και δένουν εξαιρετικά με την
πλοκή.
Μου άρεσε το
τέλος. Δεν ήταν βεβιασμένο, δεν ήταν ευφάνταστο, δεν ήταν μπλοκ-μπαστερικό. Ήταν
ένα τέλος που ήρθε ως φυσιολογική συνέχεια όλων των προηγουμένων. Ήταν ένα
τέλος που με έκανε να θέλω να μην φτάσω στο τέλος.
Τελικά τι
είναι η ζωή; Είναι ένας δρόμος, στο τέλος του οποίου κατακτούμε κάτι ή φτάνουμε
κάπου; Μετράει η διαδρομή; Μετράει ο τελικός προορισμός; Κι αν ναι, ποιος είναι
αυτός ο προορισμός; Είναι ο ίδιος για όλους μας;
Αυτά τα
ερωτήματα πραγματεύεται, κατά τη γνώμη μου, το «Μπαρ Φλωμπέρ», και μπορώ να πω
με βεβαιότητα ότι η πρώτη μου συνάντηση με την γραφή του Αλέξη Σταμάτη ήταν
άκρως ευχάριστη – παραπάνω κι από τις προσδοκίες μου.
Ολοκληρώνοντας
το βιβλίο, θαρρείς και το ίδιο ένιωσε την μελαγχολία μου, βάλθηκε να με
αποχαιρετήσει με ένα ακόμα παιχνίδισμα : φτάνοντας στο οπισθόφυλλο, το μάτι μου
έπεσε στην ημερομηνία αγοράς του βιβλίου, πέντε χρόνια πριν, στις 4 Ιουλίου· η ημερομηνία
γενεθλίων του κεντρικού ήρωα καθώς και ημερομηνία του τέλους του οδοιπορικού
του!
«Μπαρ φλωμπέρ»
Αλέξης Σταμάτης
εκδ. Κέδρος, 2000
σελ. 390