Όσα περισσότερα βιβλία ψυχολογίας διαβάζω, τόσο περισσότερο διαπιστώνω πως στην
Ψυχολογία (όπως άλλωστε και σε αρκετές επιστήμες) δεν είναι τα πάντα δεδομένα
και κοινώς αποδεκτά από όλους τους ειδικούς. Συχνά πυκνά οι ειδικοί διαφωνούν
πάνω σε συγκριμένα ζητήματα και τάσσονται υπέρ ή κατά ορισμένων θεωριών –ενίοτε
εντελώς αντίθετων μεταξύ τους.
εκδ. Θυμάρι - σελ. 276
μτφ. Τατιάνα Τζουλούκωφ
Κάτι τέτοιο επιχειρεί εδώ και ο Αμερικάνος ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής.
Μέσα από 12 ιστορίες ψυχοθεραπείας – αυτήν του Τζέρι που φαίνεται να πάσχει από
ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, του αλκοολικού Ρότζερ, του επιτυχημένου
επιχειρηματία Τζορτζ που θέλει να γίνει γυναίκα, δύο ζευγαριών που ταλανίζονται
από προβλήματα απιστίας (ή υποψία απιστίας), της νεαρής Ρεβέκκας που η επερχόμενη
ακαδημαϊκή καριέρα δεν φαίνεται να την γεμίζει, μιας Ιρλανδής παντρεμένης που
δεν θέλει με τίποτα να χωρίσει, ενός νεαρού ζευγαριού που εξουσιάζεται βασανιστικά από τον 3χρονο γιο του, κ.α. – ο William Glasser (1925
- 2013) προσπαθεί να μας αναλύσει την άποψή του πως οτιδήποτε κάνουμε και
αισθανόμαστε είναι καθαρά αποτέλεσμα επιλογής μας.
Ελάχιστες περιπτώσεις, θεωρεί ότι, είναι θέμα
τύχης (π.χ. ο αυτισμός). Κατά τα λοιπά,
όσον αφορά τις σχετικά ελαφριές και μέτριες περιπτώσεις (δικοί μου χαρακτηρισμοί), εκτιμάει πως πρόκειται καθαρά για θέμα επιλογής, π.χ. πιστεύει
πως η κατάθλιψη δεν είναι μια ασθένεια αλλά είναι εξολοκλήρου ατομική επιλογή – χαρακτηριστικά ο ίδιος το διατυπώνει «ο τάδε επιλέγει να καταθλίβεται» και όχι «ο τάδε
πάσχει από κατάθλιψη» ή «ο τάδε είναι καταθλιπτικός».
Εκτός αυτών, ο Glasser παίρνει θέση και σε ένα
ζήτημα που γεννά διαφωνίες στους κόλπους της ψυχικής υγείας : τα ψυχοφάρμακα.
Τάσσεται σαφώς υπέρ της ψυχοθεραπείας και κατά της χορήγησης φαρμάκων. Αυτή του
η θέση (λογικά) πηγάζει από την άποψη του ότι τα πάντα είναι θέμα επιλογής μας. Ως εκ
τούτου, εφόσον επιλέγουμε να καταθλιβόμαστε ή να νιώθουμε
στενοχωρημένοι ή να ακούμε φωνές (μία από τις ιστορίες) κτλ, τότε
προφανώς και δεν υπάρχει λόγος να πάρουμε φάρμακα· αρκεί μονάχα και αλλάξουμε
τις επιλογές μας.
Οι ιστορίες αυτές δεν μου έδωσαν την εντύπωση
πως είναι πραγματικές, κυρίως καθώς πάσχουν έλλειψη αληθοφάνειας. Ορισμένοι
θεραπευόμενοι, μετά από μόλις μία συνάντηση με τον γιατρό, χρησιμοποιούν
φρασεολογία που θα άρμοζε περισσότερο σε ψυχολόγο παρά σε
έναν καθημερινό άνθρωπο που, κάτω από το βάρος των
προβλημάτων του, απευθύνεται σε ειδικό. Παρόλα αυτά, ακόμα κι αν δεν είναι 100% αληθινές ιστορίες,
σίγουρα πρόκειται για παραλλαγές ή για μίξη πραγματικών περιπτώσεων
ψυχοθεραπείας που διεξήγαγε ο Glasser.
Ως ένας άνθρωπος που δεν βρίσκεται εντός του
κλάδου της ψυχικής υγείας, σε γενικές γραμμές θεωρώ πως η θεωρία του Glasser
παρουσιάζει ενδιαφέρον και χαίρομαι που μου δόθηκε η ευκαιρία να την μελετήσω.
Δεν μπορώ να πω ότι με βρίσκει απολύτως σύμφωνο – ίσως σε έναν μικρό βαθμό
κάποια προβλήματά μας να είναι όντως ζήτημα οπτικής και επιλογής, αλλά μου
φαίνεται υπεραπλουστευμένη η λογική του να αποδίδουμε (σχεδόν) τα πάντα εκεί.
Αυτό που αποκαλούμε ψυχική διαταραχή, ανεξάρτητα από τι προκαλείται, είναι ένας από τους εκατοντάδες τρόπους που οι άνθρωποι επιλέγουν να συμπεριφέρονται, όταν νιώθουν ανήμποροι να ικανοποιήσουν τις βασικές γενετικές τους ανάγκες, όπως η αγάπη και η δύναμη, στο βαθμό που αυτοί το επιθυμούν. (σελ. 19)
[…] ο καθένας μας ωθείται από πέντε γενετικές ανάγκες: Την επιβίωση, την αγάπη και την αίσθηση ότι ανήκουμε, τη δύναμη, την ελευθερία και την ψυχαγωγία. Όλη μας η συμπεριφορά, αποτελεσματική ή αναποτελεσματική, είναι πάντα η καλύτερή μας προσπάθεια, κάθε φορά, για να ικανοποιήσουμε μια ή περισσότερες απ’ αυτές τις ανάγκες. (σελ. 108)
Όταν δημιουργούμε παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις, μας βάζουν την ταμπέλα ότι είμαστε ψυχικά άρρωστοι. Όταν όμως, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν ή ο Πάμπλο Πικάσσο δημιουργούσαν κάτι καινούριο, κανείς δεν τους θεώρησε ψυχικά άρρωστους. Αυτή η ταμπέλα είναι ένα υποκειμενικό ψυχιατρικό συμπέρασμα: Αν η δημιουργικότητα είναι κακή, τότε μιλάνε για ψυχική αρρώστια, αν η δημιουργικότητα είναι καλή, τη θεωρούν ευφυΐα. (σελ. 157)