«Ποιος σκότωσε τον πρωθυπουργό;» - Γιώργος Λακόπουλος

Το πολιτικό αυτό μυθιστόρημα έχει ως κράχτη την δολοφονία του πρωθυπουργού της Ελλάδας, όμως αυτοσκοπός του δεν είναι η λύση του γρίφου γύρω από την ανακάλυψη του ενόχου, αλλά η αποκάλυψη και η στηλίτευση σκοτεινών πτυχών του (ελληνικού) πολιτικού παρασκηνίου.

 

εκδ. Καστανιώτη (2003) - σελ. 312

Ο πρωθυπουργός πυροβολείται μέσα στο μέγαρο Μαξίμου λίγες μέρες πριν το μεγάλο και καθοριστικό συνέδριο του κόμματος. Έπειτα από αυτό το τραγικό γεγονός, ο στενός του συνεργάτης, Αντώνης Θεοδωρίδης, στην προσπάθειά του να κρατήσει ενωμένο το κόμμα συναντιέται αλλεπάλληλα με πολλά στελέχη, ακούει πολλά –αλήθειες και ψέματα– και ανακαλύπτει ότι πολλά μυστικά είχαν κατακλύσει το κόμμα, μυστικά που εκείνος αγνοούσε και που απειλούσαν έντονα την ενότητα της παράταξης.

Μέσα από την αστυνομική πλοκή, ο δημοσιογράφος Γιώργος Λακόπουλος (γεν. 1956), πλέκει ένα κουβάρι εξελίξεων και δολοπλοκιών που κάθε άλλο παρά απλά προϊόντα της συγγραφικής φαντασίας μοιάζουν. Αντιθέτως, υποθέτω πως μέσα από την μυθοπλασία βρίσκει την ευκαιρία να αποκαλύψει ένα μικρό μέρος από όσα έχει ακούσει και δει off the record κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής του πορείας και που (φυσικά) δεν του επιτρέπεται να τα αποκαλύψει. Μυστικές συνεργασίες υποτιθέμενων αντιπάλων, σφοδρές εσωκομματικές συγκρούσεις, συμφωνίες κάτω από το τραπέζι και πολιτικές φιλοδοξίες συνθέτουν το σκηνικό του μυθιστορήματος.

Η πλοκή δεν θα έλεγα είναι κάτι το ιδιαίτερο. Συνεχείς αποκαλύψεις κλονίζουν την αλλοτινή εμπιστοσύνη του Αντώνη Θεοδωρίδη στο κόμμα και στις διαδικασίες του. Από τις συνομιλίες του με τα στελέχη της κυβέρνησης διαρκώς προκύπτουν καινούρια στοιχεία που τον κάνουν να στρέφει τις υποψίες του για τη δολοφονία του πρωθυπουργού ακόμη σε μερικούς από τους κορυφαίους υπουργούς. Ευτυχώς ο συγγραφέας προνοεί και δίνει έγκαιρά τέλος σε αυτό το γαϊτανάκι των (αποκαλυπτικών μεν, αλλά κουραστικά πανομοιότυπων δε) συναντήσεων, ακριβώς πριν καταντήσει βαρετό και μονότονο.

Πρωτότυπο -αλλά απογοητευτικό για μένα- το τέλος, μου άφησε μια αίσθηση του ανολοκλήρωτου, αν και εξαρχής είχα συνειδητοποιήσει ότι το τέλος θα ήταν το λιγότερο σημαντικό μέρος της ιστορίας.

«Η οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε» - Camilo José Cela

Η «οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε» είναι μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα νουβέλα που περιγράφει την μίζερη και δυστυχισμένη ζωή ενός άνδρα στην ισπανική επαρχία των αρχών του εικοστού αιώνα.

εκδ. Καστανιώτη & FAQ (2010) - σελ. 123

μτφρ. Ισμήνη Κανσή

Ο Πασκουάλ Ντουάρτε, έγκλειστος στις φυλακές του Μπανταχός, γράφει κάτι σαν τα απομνημονεύματά του. Μην έχοντας κάτι άλλο να κάνει τις ατέλειωτες ώρας μοναξιάς, έχει βαλθεί να γράψει όσο λεπτομερέστερα μπορεί την πορεία της ζωής του. Από όσα περιγράφει, η ζωή του κάθε άλλο παρά ευτυχισμένη και ανέμελη ήταν. Από τα παιδικά του χρόνια που στιγματίστηκαν από τον βίαιο πατέρα του και την αλκοολική μητέρα του, μέχρι την καταστροφή που τον συνόδευε κάθε φορά που προσπαθούσε να φτιάξει τη δική του οικογένεια, ποτέ δεν είδε το καλό πρόσωπο της μοίρας.

Διαβάζοντάς το, μου θύμισε μια φράση σύμφωνα με την οποία «σκοπός της λογοτεχνίας δεν είναι να δίνει απαντήσεις, αλλά να θέτει ερωτήματα». Αυτό ακριβώς κάνει εδώ ο νομπελίστας συγγραφέας. Όπως και ο ίδιος ο Πασκουάλ μέσα από τα σίδερα της φυλακής, έτσι και ο Cela –μέσω της αφήγησης– θέτει το εξής ερώτημα : η δυστυχία που βιώνει κάποιος άνθρωπος είναι άραγε προδιαγεγραμμένη από τη μοίρα του και δεν μπορεί με τίποτα να την εμποδίσει ή μήπως είναι αποτέλεσμα των πράξεών του και ο ίδιος ευθύνεται γι’αυτήν;

Κι αν το ερώτημα μένει ν’απαντηθεί απ’τον αναγνώστη, ο Πασκουάλ μοιάζει να καταλήγει στο συμπέρασμα πως η δυστυχία ήταν γραμμένη για αυτόν και όσο σκληρά κι αν προσπάθησε, δεν θα μπορούσε να κάνει τίποτα για διαφοροποιήσει τη μοίρα του. Χαρακτηριστικά αναρωτιέται :

Ποιος ξέρει αν δεν ήταν ο Θεός που με τιμωρούσε για τις παλιές μου αμαρτίες και γι’αυτές που έμελλε ακόμα να κάνω! Ποιος ξέρει αν δεν ήταν γραμμένο στις Θείες Σελίδες ότι δηλαδή η δυστυχία θα’ταν ο μοναδικός μου προορισμός, το μοναδικό μονοπάτι απ’όπου θα οδηγούσα τις θλιβερές μέρες μου!

Αυτή η νουβέλα, στον νου μου παραλληλίζεται έντονα με τον «Ξένο» του Camus. Μικρής έκτασης έργα και τα δύο, με έναν κεντρικό χαρακτήρα που αφηγείται τα όσα έχει ζήσει (και που μόνο χαρούμενο δεν θα τον έλεγε κανείς) και –το κυριότερο– κυριαρχεί ένας στοχασμός και μια διάθεση φιλοσοφικής αναζήτησης γύρω από τη ζωή.

Μου έκανε εντύπωση το γεγονός πως αυτό ήταν το πρώτο έργο του Camilo José Cela (1916-2002), το οποίο έγραψε, μάλιστα, σε ηλικία μόλις είκοσι έξι ετών. Θεωρητικά, το πρώτο έργο ενός νεαρού συγγραφέα θα περίμενε κανείς να ξεχειλίζει από ενθουσιασμό και από δίψα να βγάλει από μέσα του όσα περισσότερα μπορεί –τούτο εδώ, όμως, χαρακτηρίζεται από μια θαυμαστή ωριμότητα και έναν απέριττο και ήρεμο λόγο, που θα στοιχημάτιζα πως πρόκειται για έργο ενός φτασμένου και μεγαλύτερης ηλικίας συγγραφέα.

«Ο αδύνατος άντρας» - Dashiell Hammett

Χάρη στην πολύ καλή αυτή συλλεκτική έκδοση του Μεταίχμιου, που περιλαμβάνει τέσσερα μυθιστορήματα, γνώρισα σχεδόν στο σύνολό του, το έργο του Hammett (1894-1961).

εκδ. Μεταίχμιο(2009) - σελ. 200

μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου

Ο «Αδύνατος άντρας», αντίθετα με το «Γεράκι της Μάλτας», δεν είναι μια hard-boiled ιστορία, με σκληροτράχηλους ντετέκτιβ, μάχες σώμα με σώμα και ασταμάτητο πιστολίδι. Είναι μια κλασική αστυνομική ιστορία του τύπου «ψάχνω τον δολοφόνο» μέσα από λογικούς συνδυασμούς και τη διάκριση της αλήθειας από το ψέμα.

Ο ελληνικής καταγωγής πρώην ιδιωτικός ντετέκτιβ, Νικ Τσαρλς, βρίσκεται στην Νέα Υόρκη για τις διακοπές των Χριστουγέννων, όταν πληροφορείται την δολοφονία της γραμματέως ενός παλιού του πελάτη. Δεν θέλει να εμπλακεί στην υπόθεση, αλλά μετά από κάποια γεγονότα (και αφού όλοι θεωρούν ότι την έχει ήδη αναλάβει) αναγκάζεται τελικά να αναμειχθεί. Οι ύποπτοι είναι πάρα πολλοί –ακόμη κι ο ίδιος!– και ανάλογα με τα στοιχεία που διαρκώς προκύπτουν, οι πιθανότητες βαραίνουν εναντίον διαφορετικού υπόπτου κάθε φορά. Η λύση δεν έρχεται παρά στις τελευταίες σελίδες, κατά κάποιον τρόπο στο στυλ του Σέρλοκ Χολμς. Ο Νικ Τσαρλς, χωρίς κανένας άλλος να έχει υποψιαστεί τίποτα, ανακοινώνει τη λύση εξηγώντας βήμα-βήμα το πώς έχουν συμβεί τα γεγονότα.

Ο κεντρικός χαρακτήρας, Νικ Τσαρλς, δεν είναι καλοφτιαγμένος (όπως και κανείς απ’τους υπόλοιπους χαρακτήρες). Στο πρώτο μισό εμφανίζει μια συνεχή επιθυμία για αλκοόλ –στα όρια της γραφικότητας– η οποία εξαφανίζεται εντελώς στο δεύτερο μισό! Επίσης, συμπεριφέρεται μονίμως με ένα ενοχλητικό στυλ αδιάφορου χιούμορ (όπως, επίσης, αρκετοί χαρακτήρες), που παραπέμπει περισσότερο σε παρωδία παρά σε αστυνομική ιστορία.

Επιπλέον, οι Έλληνες αναγνώστες δεν μπορούμε να ταυτιστούμε μαζί του, καθώς δεν εμφανίζει κανένα στοιχείο που να παραπέμπει στην ελληνική καταγωγή του –εκτός από το ότι, όπως αναφέρεται, το επίθετό του είναι Χαραλαμπίδης.

Παραδόξως, αν και ο «Αδύνατος άντρας» αποτελεί το κύκνειο άσμα του Hammett, στα μάτια μου δεν μοιάζει τόσο καλοδουλεμένο και προσεγμένο. Οι βασικοί χαρακτήρες εισάγονται απότομα (τόσο απότομα, ώστε μετά από μερικές σελίδες αναγκάστηκα να ψάξω εάν έχουν πρωταγωνιστήσει σε προηγούμενη ιστορία –τελικά, δεν έχουν), χωρίς λεπτομέρειες που θα μας του συστήσουν και θα μας βάλουν στο κλίμα. Η εμμονή στα στοιχεία και στα σενάρια είναι κάπως υπερβολική, με αποτέλεσμα κανένας χαρακτήρας να μην εμβαθύνεται και ο ρυθμός είναι ανιαρά σταθερός.

Φαντάζομαι πως όταν κάποιος έχει διαβάσει το εξαιρετικό «Γεράκι της Μάλτας», τότε δεν μπορεί να έχει μεγάλες απαιτήσεις από τα υπόλοιπα έργα του αμερικάνου συγγραφέα. Καλός ο «Αδύνατος άντρας», χωρίς να είναι κάτι αξιομνημόνευτο, όμως.

«Ο νάνος» - Pär Lagerkvist

Το ολιγοσέλιδο αυτό μυθιστόρημα του σουηδού συγγραφέα δεν μου άρεσε καθόλου και με δυσκολία κατάφερα να το ολοκληρώσω.

 

 εκδ. Καστανιώτη & FAQ (2010) - σελ. 151
μτφρ. Ερ. Μπελιές

Ο ύψους εξήντα έξι εκατοστών νάνος μας διηγείται τα όσα συμβαίνουν στο παλάτι, όπου υπηρετεί υπό τις διαταγές του πρίγκιπα, σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Καταγράφει σχεδόν καθημερινά τα όσα διαδραματίζονται, με λεπτομέρειες, αλλά και πάντοτε προσθέτοντας την δική γνώμη και οπτική επί των γεγονότων. Στην περίοδο αυτή συμβαίνουν δύο πόλεμοι, η πανούκλα εξαπλώνεται στην πόλη και πολλοί «υψηλόβαθμοι» του παλατιού πεθαίνουν τελικά.

Όσον αφορά στον νάνο αυτόν, κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για μια αντιπαθητική ύπαρξη, που μισεί τους πάντες και τα πάντα (εκτός από το αφεντικό του και την πριγκίπισσα –αν και αυτό δεν δείχνει να το παραδέχεται) και θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο όλων σε όλα τα επίπεδα. Θέλει σαν τρελός να συμμετάσχει στον πόλεμο για να έχει την ευκαιρία να σκοτώσει, όχι από καθήκον, αλλά για να αντλήσει απόλαυσή και χαρακτηρίζει αβίαστα υποκριτές και αμαρτωλούς ανθρώπους του παλατιού.

Παρότι (μοιάζει να) τον διακατέχει ενός είδους αίσθημα υπεροχής και θεωρεί πως έχει το δικαίωμα να κοιτάζει όλους τους υπόλοιπους αφ’υψηλού –εκτός από τον Πρίγκιπα, τον οποίο θαυμάζει απεριόριστα- εντούτοις, μάλλον ο φθόνος είναι που του έχει φυτέψει αυτά τα ποταπά αυτά αισθήματα μέσα στην ψυχή. Θαρρώ πως είναι φθόνος για το ότι είναι νάνος, γεγονός που δεν το παρουσιάζει μεν σαν κάτι το ενοχλητικό για αυτόν, αλλά είναι η μοναδική αιτία που μπορώ να διακρίνω ότι βρίσκεται πίσω από τον ολοκληρωτικό αρνητισμό του. Το ότι δεν παραδέχεται τον φθόνο του, αλλά παρουσιάζεται σαν αυτόκλητος κριτής των πάντων, με κάνει να μην βρίσκω ούτε το παραμικρό ελαφρυντικό για τη στάση του.

Σε γενικές γραμμές, ο νάνος, φαντάζει στα μάτια μου μόνο ως μια αντιπαθής (αν όχι αδιάφορη) καρικατούρα και δυσκολεύομαι να καταλάβω ποιον σκοπό εξυπηρετεί στην οικονομία του έργου και τι υποτίθεται πως συμβολίζει. Μία εικασία που κάνω, είναι πως συμβολίζει τη διαφορετικότητα, κάτι το ξεχωριστό. Τον άνθρωπο που επειδή έχει κάποιο κουσούρι ή κάποιο χαρακτηριστικό που τον ξεχωρίζει αρνητικά από τον μέσο όρο, μετατρέπει υποσυνείδητα τον φθόνο του σε ψεύτικο αίσθημα υπεροχής και ανωτερότητας, σε μια προσπάθεια να μετατρέψει το όποιο «κουσούρι» του σε πλεονέκτημα.

Με απογοήτευσε το συγκεκριμένο μυθιστόρημα και περιμένω να δω πώς θα πάει η συνέχεια με την καλοδουλεμένη αυτή σειρά των βραβείων Νόμπελ, που προσφάτως ξεκίνησα να διαβάζω.