«Πετρέλαιο!» - Upton Sinclair

Ανέκαθεν είχα την τάση να είμαι αρνητικά προκατηλειμένος όσον αφορά στα βιβλία που μετέπειτα γίνονται ταινίες*. Παρά τις όποιες επιφυλάξεις μου, όμως, το ογκωδέστατο Πετρέλαιο! του Upton Sinclair (1878-1968) απεδείχθη μια εξαίρεση.

Εκδόσεις : Καστανιώτη (2008)

Σελίδες : 652

Μετάφραση : Αύγουστος Κορτώ

Πρωτότυπο : Oil! (1926)

Όταν ο Μπάνι, γιος μεγιστάνα των πετρελαίων, γνωρίζει τον φτωχό εργάτη Πολ και έρχεται σε επαφή με τις ιδέες του εργατικού κινήματος, αποκλίνει από την πορεία που είχε προαποφασίσει για αυτόν ο πατέρας του και αφοσιώνεται σε μια ισόβια αναζήτηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης.

Η ιστορία διαδραματίζεται στις Η.Π.Α., σε μια περίοδο δέκα περίπου ετών, στις αρχές του 20ου αιώνα. Αφετηρία είναι η δεκαετία του 1910, όπου ο 13χρονος Μπάνι συνοδεύει τον πατέρα του σε όλες τις επαγγελματικές συναντήσεις, έτσι ώστε να μάθει από νωρίς τα μυστικά του επιχειρείν αλλά και τα μυστικά του πετρελαίου. Βλέπει και ακούει τα πάντα, από τις σκληρές διαπραγματεύσεις έως τους παράνομους χρηματισμούς, χωρίς ποτέ να του επιτρέπεται να του ξεφύγει κουβέντα.

Μια μέρα, όμως, ο Μπάνι γνωρίζει τυχαία τον Πολ και από τότε κάτι μέσα του τον αποτρέπει από το να ακολουθήσει τα χνάρια του πατέρα του στην πετρελαϊκή αυτοκρατορία. Από εκείνη τη μέρα, νιώθει χρέος του να παίρνει το μέρος των αδυνάτων και των αδικούμενων. Συμμετέχει στις απεργίες και τις διαμαρτυρίες που λαμβάνουν χώρα στις εταιρείες του, συμμαχώντας με τους απεργούς, διαλαλεί παντού τα αιτήματά τους, πληρώνει εγγυήσεις για την αποφυλάκιση συλληφθέντων, χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ενίσχυση του εργατικού κινήματος (οργανώνοντας ομιλίες και συγκεντρώσεις, εκδίδοντας μια εφημερίδα, συμβάλλοντας στην ίδρυση μιας ανώτατης σχολής), έως και κολεκτιβοποίηση των ίδιων των επιχειρήσεων του πατέρα του, ονειρεύεται!

Μέσα από τις 600 και πλέον σελίδες, παρακολουθούμε την ενηλικίωση του Μπάνι και πώς αυτός παλεύει να διαμορφώσει την προσωπική του άποψη για τον κόσμο, το χρήμα, την ηθική, τον έρωτα, την αλληλεγγύη. Επιλέγει να πορεύεται με βάση το σωστό και το δίκαιο - όπως το ορίζει το μυαλό του και η καρδιά του και όχι όπως το ορίζουν οι γύρω του - στενοχωρώντας μερικές φορές τα αγαπημένα του πρόσωπα.

Παράλληλα, ο συγγραφέας καταπιάνεται με πολύ σημαντικά ζητήματα, ο σχολιασμός και η ανάδειξη των οποίων, αποτελούν ολοφάνερα τον σκοπό του μυθιστορήματος : την κοινωνική ανισότητα, το εργατικό κίνημα και την διάσπασή του σε επιμέρους φράξιες, την πολιτική διαφθορά, το αδιάκοπο κυνήγι του χρήματος και εξουσίας, την παραπληροφόρηση (ή την επιλεκτική πληροφόρηση) των ΜΜΕ, την προσπάθεια μαζοποίησης και χειραγώγησης μέσω της θρησκείας.

Η γραφή ξεφεύγει λίγο απ' τα παραδοσιακά. Μεγάλες προτάσεις, οι οποίες ενίοτε σταματούν απότομα, και συνεχείς μικρές παύσεις, σηματοδοτούμενες από την άνω τελεία (τόσες άνω τελείες δεν έχω ξαναδεί σε μυθιστόρημα). Οι διάλογοι είναι ελάχιστοι και στην πλειοψηφία τους είναι ενσωματωμένοι στην αφήγηση, χωρίς καν εισαγωγικά. Σε γενικές γραμμές, μια κάπως στριφνή γραφή, αλλά μετά από μερικές σελίδες την συνηθίζεις και σου φαίνεται απολύτως φυσιολογική (αν όχι εθιστική!).

Η μετάφραση του Κορτώ είναι πραγματικά εξαιρετική, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις διαπίστωσα πως λείπει αδικαιολόγητα το κόμμα - καλό θα ήταν να είχε γίνει μια προσεκτικότερη επιμέλεια. Στο τέλος παρατίθεται και ένα αναλυτικό και κατατοπιστικότατο χρονολόγιο, με βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα.

* Η ταινία There will be Blood (2007) είναι βασισμένη στο βιβλίο.