«Το μυστικό της τελευταίας σελίδας» - Νίκος Χρυσός

Είχα καιρό να διαβάσω ένα βιβλιο-βιβλίο και ομολογώ πως το συγκεκριμένο με συνεπήρε.

εκδ. Καστανιώτη (2009)
σελ. 462

Το πρωτόλειο του Νίκου Χρυσού (γεν. 1972) είναι ένα άκρως βιβλιοφιλικό μυθιστόρημα.

Η ζωή του Χρήστου, αρθρογράφου και κριτικού λογοτεχνίας στα mid-30's, είναι περικυκλωμένη από λέξεις. Μυθιστορήματα, διηγήματα, ιστορίες και πολλά ποιήματα. Βιβλία που διαβάζει, βιβλία που αγόρασε και ποτέ δεν διάβασε, βιβλία που κρίνει, αλλά και ποιήματα που ενίοτε γράφει. Όταν σε μία συνέντευξη θα ακούσει για το (άγνωστο σε αυτόν) ποιητικό κίνημα Lost Lo, εκπλήσσεται που αρκετοί φαίνεται να το γνωρίζουν, ενώ λογικά εκείνος πρώτος από όλους - λόγω του επαγγέλματός του - θα έπρεπε να ξέρει περισσότερα. Ξεκινά, λοιπόν, μια αναζήτηση για το παρελθόν και τους συντελεστές του Lost Lo. Μελετά βιβλιογραφία, παλιά άρθρα και ψάχνει μανιωδώς σε παλαιοβιβλιοπωλεία για μια ένδειξη ως προς τη γέννησή του. Παράλληλα, μερικοί στίχοι, τυπωμένοι στην τελευταία σελίδα μερικών βιβλίων, του κινούν τη περιέργεια και του δίνουν ένα μονοπάτι για  να ξεκινήσει.

Η αναζήτηση του παρελθόντος του ποιητικού κινήματος είναι μοναχά η πρόφαση που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να μιλήσει για τα βιβλία και για την (φανερή) αγάπη του για την ποίηση. Από τις 462 σελίδες του βιβλίου, παρελαύνουν δεκάδες τίτλοι των τελευταίων τριών αιώνων, ονόματα συγγραφέων και εκδοτών, στίχοι Ελλήνων και ξένων ποιητών, αλλά και πολλές σκέψεις και συνήθειες, στις οποίες ο βιβλιόφιλος αναγνώστης είναι βέβαιο πως βλέπει τον εαυτό του.

[...] κάθε βιβλίο που διαβάζουμε δεν είναι μονάχα η ιστορία του συγγραφέα. Το σχέδιο στο εξώφυλλο, η τέχνη του μεταφραστή και το μεράκι του επιμελητή φτιάχνουν το δικό μας, το προσωπικό μας αντίτυπο. Κι έπειτα το χρώμα του χαρτιού κι η γραμματοσειρά, το τύπωμα αν είναι offset ή από πιεστήριο, η σελίδα 4 με τη φωτογραφία του συγγραφέα που ξεκόλλησε μια μέρα απ'το σώμα του βιβλίου και δυο χρόνια τώρα δεν λες να την ξανακολλήσεις. Ένα βιβλίο είναι κι ο τόπος που το διάβασες κι οι άλλοι, γνωστοί ή άγνωστοί σου, αναγνώστες που το διάβασαν πριν από σένα.

Επίσης, ο "θεσμός του παλαιοβιβλιοπωλείου" παίζει έναν πολύ βασικό ρόλο στη ιστορία. Τα παλαιοβιβλιοπωλεία του σήμερα, όπου ο Χρήστος αναζητά μετά μανίας κάποια στοιχεία στην έρευνά του, μέχρι τα αντίστοιχα του περασμένου αιώνα, από όπου πολλά βιβλία ξεκίνησαν το ταξίδι τους και συναντούν τον Χρήστο, στην Αθήνα του σήμερα. Η αποτύπωση του χώρου και της ατμόσφαιρας των παλαιοβιβλιοπωλείων του κέντρου είναι εξαιρετική - πιθανότατα γιατί και ο ίδιος ο συγγραφέας διατηρεί ένα. Διαβάζοντας το "Μυστικό της τελευταίας σελίδας" αισθανόμουν σαν να βρίσκομαι πραγματικά μέσα σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο στα σοκάκια του κέντρου, σαν να μύριζα το παλιό χαρτί, σαν να κρυφοκοίταζα τις αφιερώσεις στις κιτρινισμένες σελίδες, και να μαύριζα τα δάχτυλά μου ψάχνοντας με τις ώρες στα ράφια.

Η αφήγηση, μπορώ να πω, είναι πραγματικά αριστοτεχνική. Άλλοτε πρωτοπρόσωπη, άλλοτε - έξαφνα - σε δεύτερο πρόσωπο, απευθυνόμενος στην κοπέλα που, μετά από πολυετή δεσμό, τον άφησε κι άλλοτε - πάλι έξαφνα - τριτοπρόσωπη, μαρτυρώντας μας γεγονότα που συνέβησαν κατά το παρελθόν.

Τα πήγαινε-έλα μεταξύ της πλοκής και των σκέψεων του κεντρικού ήρωα, είναι επίσης εντυπωσιακά. Στις πράξεις των χαρακτήρων παρεμβάλλονται απροειδοποίητα οι σκέψεις του Χρήστου και αντίστροφα. Παρομοίως, τα άλματα μεταξύ του παρόντος, του πρόσφατου, και του απώτερου παρελθόντος είναι αδιάκοπα. Ανακατεμένες με τα όσα διαδραματίζονται στο τώρα, οι αναμνήσεις πέφτουν σαν βροχή. Αναμνήσεις από το χωριό, με τον παππού και τον καφετζή, αναμνήσεις από τον έτερον ήμισυ που πρόσφατα τον εγκατέλειψε, αναμνήσεις από τα ανέμελα φοιτητικά χρόνια, αναμνήσεις από τις περιπέτειες με τον κολλητό φίλο.

[...] Ανακατεύεστε με βιβλία. Δεν θα ξεφύγει κανείς σας. Τα βιβλία είναι άτιμο πράγμα. Δες, για παράδειγμα, τους συγγραφείς. Κάθεται ένας οποιοσδήποτε, ένας κοινότατος άνθρωπος και γράφει διακόσιες λέξεις σ'ενα κομμάτι χαρτί. Δεν είναι τίποτα διαφορετικό απ'όλους τους άλλους ανθρώπους. Μια μέρα ένας εκδότης ντύνει τις λέξεις του με ένα εξώφυλλο και τις κάνει βιβλίο. Ο κοινότατος φίλος μας αυτομάτως γίνεται σοφός, μύστης και κατηχητής. Γίνεται σ'ένα και μόνο βράδυ παιδαγωγός του "ωραίου", του "αλάθητου" και του "αληθινού". Γίνεται ο οδηγός του "καλού". Κι όλα αυτά τα κάνει ένα μονάχα βιβλίο. Κανείς δεν γλιτώνει. Πουλάς παπούτσια, είσαι .έμπορος, πουλάς βιβλία, είσαι βιβλιοπώλης - άλλη φυλή, δυο σκαλοπάτια κάτω απ'τους σοφούς. Το βιβλίο στοιχειώνει.

Ένα γεμάτο και πολύ πυκνό μυθιστόρημα, ωδή στη βιβλιοφιλία. Και, εκτός του ότι μου άρεσε πολύ, χαίρομαι που το αγόρασα από ένα παλαιοβιβλιοπωλείο!

Στο παρακάτω βίντεο, ο συγγραφέας.