«Ο άνθρωπος από το Πεκίνο» - Henning Mankell

Αυτό που θεωρώ αξιοσημείωτο σε ετούτο το μυθιστόρημα είναι η ιδιαιτερότητά του να εμπεριέχει κάμποσα είδη γραπτού λόγου : ξεκινά σαν αστυνομικό, συνεχίζει σαν ιστορικό μυθιστόρημα, έπειτα ως πολιτική σχολιογραφία και τελειώνει ως κατασκοπική περιπέτεια.

εκδ. Ψυχογιός (2012) - σελ. 549
μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής

Τις πρώτες μέρες του 2006, σε ένα απομακρυσμένο σουηδικό χωριό, δεκαεννέα άνθρωποι δολοφονούνται φρικτά. Ενώ η αστυνομία κάνει τις έρευνές της, η δικαστής Μπιργκίτα Ρόσλιν από το Χέλσινμποργκ (που είναι μακρινή συγγενής κάποιων εκ των θυμάτων) ανακαλύπτει μέσα από κάποια ημερολόγια τις πιθανές αιτίες για το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα. Αιτίες που έχουν τις ρίζες τους σε ιστορίες σκλαβιάς και δουλεμπορίας που συνέβησαν ενάμιση αιώνα πριν, στην Κίνα και στις Η.Π.Α.

Κατ’αρχήν, το οπισθόφυλλο είναι σπόιλερ! Καλό θα είναι να μην το διαβάσει κάποιος, αν δεν θέλει να ξέρει από πριν ένα μεγάλο μέρος της αστυνομικής πλοκής (βέβαια, καθώς κυλούν οι σελίδες, ο συγγραφέας όλο και λιγότερο ασχολείται με την διαλεύκανση του εγκλήματος, αλλά αφιερώνεται πλήρως στον σχολιασμό της κοινωνικό-πολιτικής κατάστασης της Κίνας και της Αφρικής –θέμα που προφανώς είχε ως κύριο σκοπό να θίξει. Από αυτήν την άποψη, κάποιος που έχει πέσει στην παγίδα του οπισθόφυλλου, δεν χάνει μεγάλο μέρος της αναγνωστικής απόλαυσης).

Το μυθιστόρημα κινείται σε τρία επίπεδα. Αρχικά στη Σουηδία του 2006, όπου σε ένα χωριουδάκι λαμβάνει χώρα το μαζικό έγκλημα. Έπειτα στην Κίνα και τις Η.Π.Α. του 1860, όπου Κινέζοι σκλάβοι γίνονται αντικείμενα ιδιοκτησίας και αναγκάζονται να δουλεύουν σε απάνθρωπες συνθήκες και, τέλος, στην Κίνα και την Αφρική του 2006, όπου τα συμφέροντα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων είναι τεράστια και η οικονομική ελίτ της Κίνας βλέπει μεγάλες ευκαιρίες κερδών και εξάπλωσης.

Κατά τη γνώμη μου, τα τρία αυτά επίπεδα δεν παρουσιάζουν έναν ικανοποιητικό ειρμό, αλλά δίνουν την εντύπωση πως συνδέθηκαν κάπως βεβιασμένα, απλώς για να ταιριάξουν στην ευρύτερη ιστορία που ήθελε ο συγγραφέας να πει.

 

Κατά τα άλλα, ο Μάνκελ (γεν. 1948) στηλιτεύει με μαεστρία το οικονομικό-πολιτικό σύστημα της Κίνας, που θεωρητικά ευαγγελίζεται οικονομική ανάπτυξη και βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών, αλλά η ανάπτυξη που προσπαθεί να επιτύχει είναι σε βάρος εκατομμυρίων εξαθλιωμένων κινέζων αγροτών και προς συμφέρον των λίγων (ήδη πλούσιων) που βρίσκονται στα κέντρα εξουσίας. Εκτός αυτού, η ανάπτυξη αυτή στηρίζεται και στην εκμετάλλευση φτωχών αφρικανικών κρατών, που με την μέθοδο της αποικιοκρατίας θα βρεθούν να εξαρτώνται αποκλειστικά από την Κίνα, τη στιγμή που όλος ο πλούτος που θα παράγουν θα γεμίζει μερικές (ήδη πλούσιες) κινέζικες τσέπες.

Στο σημείο αυτό, ο συγγραφέας, επιπλέον, αναδεικνύει και την εσωτερική αντιπαλότητα των μελών του κυβερνώντος κομμουνιστικού κόμματος, το οποίο διαιρείται σε δύο στρατόπεδα : αυτούς που επιθυμούν και προωθούν την ανάπτυξη όπως περιγράφηκε παραπάνω και τους υπόλοιπους, που επιμένοντας σε μια στάση λαϊκής αλληλεγγύης και δικαιοσύνης, αντιτίθενται σε μια τέτοια προοπτική και προτιμούν η ανάπτυξη της Κίνας να μην έρθει με τρόπους για τους οποίους οι ίδιοι παλαιότερα κατηγορούσαν τις ισχυρές δυνάμεις της γης ότι χρησιμοποίησαν.

Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς ο Μάνκελ είναι γνωστός ακτιβιστής και περνά αρκετό από τον χρόνο του στην Αφρική, προσπαθώντας να βοηθήσει τους μη-προνομιούχους κατοίκους της (περισσότερα στην συνέντευξή του στην εκπομπή «Οι κεραίες της εποχής μας» : 1^ο μέρος, 2^ο μέρος, 3^ο μέρος).

Αν εξαιρέσει κανείς, λοιπόν, το ότι «Ο άνθρωπος από το Πεκίνο» παρεκκλίνει απρόσμενα από το μοτίβο του αστυνομικού μυθιστορήματος, αλλά και το γεγονός ότι μερικές σκηνές θα μπορούσαν να είναι περισσότερο αληθοφανείς, η ιστορία στο σύνολό της δεν με απογοήτευσε καθόλου –αντιθέτως, τη διάβασα με αρκετή ευχαρίστηση και δεν βαρέθηκα σε καμία στιγμή