«Το κόκκινο βάζο» - Γιάννης Μαρής

Το «Κόκκινο βάζο» πρωτο-δημοσιεύτηκε σε συνέχειες το 1956, στην εφημερίδα Απογευματινή, υπό τον τίτλο «Τα μεσάνυχτα θα πεθάνεις, αγάπη μου». Η έκδοση που διάβασα ήταν προσφορά του Βήματος, στα πλαίσια ενός αφιερώματος στην ελληνική αστυνομική λογοτεχνία.

 

  

Το Βήμα (2011) – σελ. 264

Μου άρεσε πολύ το ατμοσφαιρικό αστυνομικό θρίλερ του Γιάννη Μαρή (ψευδώνυμο του Γιάννη Τσιριμώκου, 1916-1979). Καθώς χρονολογείται στα πρώτα στάδια της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας –τότε που ο σκοπός της ήταν αποκλειστικά η τέρψη του αναγνώστη μέσω της λύσης έξυπνων γρίφων και δεν είχε ακόμη συμπεριλάβει και τον κοινωνικό σχολιασμό στους σκοπούς του– είναι ένα ατόφιο ‘who-done-it’ μυθιστόρημα και συμπεριλαμβάνει όλα τα γνωστά απαραίτητα συστατικά του είδους : σασπένς, κίνητρα, εικασίες, ενδείξεις, άλλοθι, μπόλικους υπόπτους και συνεχείς ανατροπές.

Η υπόθεση : η Λένα Κορονέλλου ζει με τον σύζυγό της, Αντώνη, σε μια απομονωμένη βίλλα στο Ψυχικό. Είναι αρκετά πλούσια, όμως δεν φαίνεται να είναι ευτυχισμένη μες στον γάμο της και επιπλέον υποφέρει από τεντωμένα νεύρα. Τις τελευταίες νύχτες διαρκώς αισθάνεται πως κάποιος μπαίνει στο δωμάτιό της. Μια νύχτα, που πάλι αισθάνεται κάποιον κοντά της, πυροβολεί και ύστερα διαπιστώνει πως έχει πυροβολήσει τον άντρα της! Κατόπιν, όμως, ως διά μαγείας, δεν υπάρχει κανένα πτώμα και ο Αντώνης Κορονέλλος είναι εξαφανισμένος. Τι έγινε τελικά; Η Λένα είναι τρελλή; Τα φαντάστηκε όλα αυτά ή κάτι άλλο συμβαίνει;

Η εξέλιξη της πλοκής διατηρεί διαρκώς την αγωνία, καθώς οι απανωτές ανατροπές δεν αφήνουν τον αναγνώστη σε χλωρό κλαρί. Κανένας από τους εμπλεκόμενους δεν είναι υπεράνω υποψίας και σελίδα με τη σελίδα, οι υπόνοιες στρέφονται κάθε φορά και σε διαφορετική πιθανή εκδοχή. Και πάνω που φαίνεται να ξεκαθαρίζουν τα πράγματα, τότε είναι που όλο και κάποιο καινούριο στοιχείο ξεπηδά και βάζει την ιστορία σε διαφορετικό δρόμο.

Πιθανολογώ πως η τελική έκβαση και η λύση του μυστηρίου να φαντάζει στα μάτια του (μπουκωμένου από δεκάδες σύγχρονα αμερικάνικα και ευρωπαϊκά αστυνομικά) αναγνώστη, κάπως απλοϊκή και (πλέον) χιλιογραμμένη, φαντάζομαι όμως, πως το «Κόκκινο βάζο» θα ήταν πρωτοποριακό ως σύλληψη για τα δεδομένα της εποχής –άλλωστε λίγα αστυνομικά είχαν δημοσιευτεί ως τότε στη χώρα μας.

Η γραφή του Μαρή μαρτυρά ότι πρόκειται για ένα έργο της εκκολαπτόμενης (ακόμη) ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας : μινιμαλιστική, χωρίς πολλά στολίδια και φιοριτούρες, με διαλόγους φυσικούς και άμεσους, με μικρές προτάσεις, με εμφανή την έλλειψη περιγραφών και, αν και απέχει αισθητά από τις σύγχρονες αφηγηματικές τεχνικές, δεν μπορώ να παραβλέψω το ότι διατηρεί την γοητεία της παλιάς και σταθερής αξίας που αποτέλεσε πρόγονο των σημερινών επιτυχημένων αστυνομικών μυθιστορημάτων.

 Πολύ κατατοπιστικό το εισαγωγικό σημείωμα του Φίλιππου Φιλίππου, (όπως και σε κάθε βιβλίο της συγκεκριμένης σειράς από το Βήμα), που συνοψίζει περιεκτικά τα πρώτα βήματα των συγγραφέων αστυνομικών ιστοριών στην Ελλάδα αλλά και μερικά σημαντικά γεγονότα του τότε πολιτικού γίγνεσθαι.