«Η Μεταμόρφωση» - Franz Kafka

Από τα δημοφιλέστερα έργα του Κάφκα είναι τούτη η νουβέλα, η οποία δημοσιεύτηκε όσο ακόμη ζούσε ο εβραίος συγγραφέας.

εκδ. Βημα (2013)

σελ. 159

μτφρ. Βασίλης Τομανάς

πρωτ. Die Verwandlung (1915)

Ο Γκρέγκορ Σάμσα, εμπορικός αντιπρόσωπος, ζει με την οικογένειά του. Ένα πρωί, ξυπνώντας, διαπιστώνει πως έχει μεταμορφωθεί σε κατσαρίδα! Τότε, οι ισορροπίες στο σπίτι του θα αλλάξουν δραστικά. Ο Γκρέγκορ, από εκεί που συντηρούσε την οικογένειά του, θα καταντήσει να γίνει βάρος και ντροπή για τους γονείς του. Η αδερφή του μοιάζει να αποδέχεται περισσότερο την κατάστασή του, φροντίζοντάς τον με αρκετή στοργή και τρυφερότητα, όμως κι αυτή σιγά σιγά θα λυγίσει υπό το βάρος της ανείπωτης δυστυχίας που (θεωρούν ότι) τους βρήκε.

Αντίθετα με τη Δίκη, εδώ απουσιάζει το γνωστό καφκικό κλίμα. Η συνεχής απροσδιόριστη απειλή, η άρρητη αποδοχή ευθύνης και η βεβαιότητα της αναπόφευκτης τελικής τιμωρία, που πρωταγωνιστούν στη Δίκη, εδώ απουσιάζουν εντελώς. Αντιθέτως, στο έργο αυτό έχουμε να κάνουμε με την ευθέως δηλούμενη απογοήτευση ενός ανθρώπου, που βλέπει την οικογένειά του όχι μόνο να μην τον στηρίζει σε μια δύσκολη κατάσταση που (πρωτίστως εκείνος) βιώνει, αλλά και θέλει να τον ξεφορτωθεί, σαν κάποιο ενοχλητικό βαρίδι που εμποδίζει την εξέλιξη της ζωής τους. Πιθανώς, ο Κάφκα, μέσα στην απογοήτευσή του για τις άσχημες οικογενειακές του σχέσεις, σκεφτόταν πώς θα αντιδρούσαν οι δικοί σε μια υποτιθέμενη περίπτωση που θα του συνέβαινε κάτι, και αυτό φαίνεται να είναι η Μεταμόρφωση : οι εικασίες του για μια τέτοια υποτιθέμενη περίπτωση.

 

Ένα έργο βαθιά μελαγχολικό, το οποίο καταδεικνύει την όχι και τόσο ομαλή σχέση του Κάφκα με την οικογένειά του. Στο αυτί του βιβλίου αναφέρεται ότι "... οι σχέσεις με τον αυταρχικό και άξεστο πατέρα του, στοίχειωσαν τη ζωή του ολόκληρη" και αυτό ακριβώς πραγματεύεται η Μεταμόρφωση. Ο κεντρικός ήρωας, Γκρέγκορ, είναι η περσόνα του ίδιου του Κάφκα και μέσα από το έργο αυτό επιχειρεί να γνωστοποιήσει (και να εκφράσει το παράπονό του για) το πώς τον αντιμετωπίζουν οι πλέον κοντινοί του άνθρωποι.

 

Έχοντας διαβάσει την Μεταμόρφωση, μετά τη Δίκη, τείνω στην άποψη ότι ο Κάφκα έγραφε για ό,τι τον έτρωγε - την άσχημη σχέση του με την οικογένειά του (και ειδικότερα με τον πατέρα του) δηλαδή, και πιθανώς δεν σκόπευε να θίξει πανανθρώπινα και κοινωνικά ζητήματα (όπως π.χ. το θέμα της γραφειοκρατικής λαίλαπας ενός παντοδύναμου και αδηφάγου κράτους, όπως διάφορες αναλύσεις ερμηνεύουν τη Δίκη). Βέβαια, επιφυλάσσομαι για όταν θα έχω διαβάσει περισσότερα έργα του και θα έχω μια σαφέστερη εικόνα.

Διάβασα τη Μεταμόρφωση από την έκδοση του Βήματος, που περιλαμβάνει έργα που είχαν αρχικά λογοκριθεί. Όμως, πραγματικά, δεν μπορώ να καταλάβω για ποιον λόγο μπορεί να έχει λογοκριθεί το συγκεκριμένο έργο.

[φωτο : 1&3.εξώφυλλο, 2.guardian.co.uk]