«Η βαριάντα του Λίνεμπουργκ» - Paolo Maurensig

Το εξαιρετικό πρώτο μυθιστόρημα του Paolo Mauresing (γεν. 1943) αποτελεί μια ιστορία γύρω απ’το σκάκι. Ή, καλύτερα, μια ιστορία γύρω απ’το πάθος για το σκάκι.

εκδ.  Κέδρος (2005)

Εκδόσεις : Κέδρος (2005) & Γνώση (1995)

Μετάφραση : Κασαπίδης Γιώργος 

Αριθμός σελίδων : 208

Πρωτότυπο : La variante di Lüneburg (1993)

Ο γερμανός επιχειρηματίας, ο Ντίτερ Φρις, δολοφονείται στην εξοχική βίλα του, στη Βιέννη. Το κίνητρο αυτής της δολοφονίας βρίσκεται πολλές δεκαετίες πίσω, ανάμεσα σε σκληρές μονομαχίες σε σκακιστικά τουρνουά και στον κατατρεγμό των εβραίων από την επέλαση των ναζί.

Παρότι το βιβλίο ξεκινά με το έγκλημα, δεν πρόκειται για αστυνομικό. Ο φόνος, που αποκαλύπτεται στην δεύτερη κιόλας σελίδα, δεν είναι παρά το κλειδί εκείνο που ανοίγει την πόρτα για την ιστορία που θέλει να μας διηγηθεί ο συγγραφέας. Μια ιστορία ασίγαστου πάθους για το σκάκι, αλλά και μια ιστορία απίστευτης θηριωδίας.

Δεν υπάρχει κανένας γρίφος για το ποιος είναι ο δράστης, ούτε και διασπείρονται στοιχεία για επεξεργασία και απόπειρα μαντεψιάς. Η ταυτότητα του δράστη δεν δηλώνεται, μεν, ρητά, αλλά στην πορεία ο αναγνώστης τον ανακαλύπτει ασυναίσθητα. Και αφού εύκολα βρίσκουμε το ποιος, αυτό που απομένει (και στο οποίο δίνεται έμφαση) είναι το γιατί.

εκδ.  Γνώση (1995)

Αυτό το γιατί, αποκαλύπτουν προοδευτικά οι δύο εκτεταμένοι μονόλογοι, οι οποίοι συνθέτουν το μυθιστόρημα. Καταρχήν, ο εικοσάχρονος Χανς Μάγερ αφηγείται τη λατρεία του για το σκάκι και το πώς μαθήτευσε δίπλα σε έναν από τους καλύτερους σκακιστές της εποχής. Έπειτα, ο παλαίμαχος σκακιστής Ταμπόρι, εξομολογείται με τη σειρά του, πώς εκείνος έμαθε τα μυστικά του παιχνιδιού και πώς κατάφερε να γίνει εκ των κορυφαίων σκακιστών του κόσμου, αλλά και την φρικιαστική εμπειρία του ως κρατούμενος σε στρατόπεδο των ναζί, όπου (εκτός απ' τα βασανιστήρια) αναγκάστηκε να παίξει σκάκι με έπαθλο ανθρώπινες ζωές.

Το γεγονός ότι ουσιαστικά το μυθιστόρημα αποτελείται από δύο μεγάλους μονολόγους δεν το κάνει καθόλου κουραστικό. Και οι δύο μονόλογοι είναι πολύ παραστατικοί, με τον πρώτο να μας εισαγάγει στο σκάκι και στο πάθος που κυριεύει τους μυημένους, ενώ ο δεύτερος (και άκρως συγκλονιστικός) μας μεταφέρει γλαφυρότατα την απόγνωση από τα ατελείωτα βασανιστήρια, αλλά κυρίως την εξαθλίωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Οι αναφορές στο σκάκι είναι (προφανώς) αρκετές και οι γνώστες μπορούν εύκολα να ταυτιστούν με τους ήρωες, αλλά δεν αποτρέπεται σε καμία περίπτωση ο μη-μυημένος από το να παρακολουθήσει άνετα την ιστορία.

Τέλος, έχω την αίσθηση πως κάποια σημεία της μετάφρασης χωλαίνουν λίγο και η στίξη θα έπρεπε να είχε προσεχθεί περισσότερο.

Ένα άλλο, επίσης εξαιρετικό μυθιστόρημα σχετικό με το σκάκι, είναι "Ο πίνακας της Φλάνδρας", του Arturo Pérez-Reverte, το οποίο προς το παρόν δεν θα σχολιάσω, καθώς πάνε αρκετά χρόνια που το διάβασα...